Архіў алімпіядных заданняў
Матэрыялы для самападрыхтоўкі
Графік работы РРЦ па беларускай мове і літаратуры на 2023/2024 навучальны год
|
№ п/п
|
Прадмет
|
Дата, час правядзення заняткаў
|
Месца правядзення заняткаў
|
Тэма
|
|
1
|
Беларуская мова і літаратура
|
06.09.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Фанетыка
|
|
2
|
Беларуская мова і літаратура
|
13.09.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Фанетычная транскрыпцыя
|
|
3
|
Беларуская мова і літаратура
|
20.09.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Пераклад тэкстаў з рускай мовы на беларускую
|
|
4
|
Беларуская мова і літаратура
|
27.09.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Функцыянальныя стылі беларускай мовы
|
|
5
|
Беларуская мова і літаратура
|
04.10.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі. Сувязь марфалогіі з іншымі раздзеламі граматыкі.
|
|
6
|
Беларуская мова і літаратура
|
11.10.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі
|
|
7
|
Беларуская мова і літаратура
|
18.10.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі
|
|
8
|
Беларуская мова і літаратура
|
25.10.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі. Прыметнік
|
|
9
|
Беларуская мова і літаратура
|
01.11.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі. Лічэбнік
|
|
10
|
Беларуская мова і літаратура
|
08.11.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі. Дзеяслоў
|
|
11
|
Беларуская мова і літаратура
|
15.11.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі. Прыслоўе
|
|
12
|
Беларуская мова і літаратура
|
22.11.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі. Дзеепрыметнік
|
|
13
|
Беларуская мова і літаратура
|
29.11.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфалогія як раздзел граматыкі. Дзеепрыслоўе
|
|
14
|
Беларуская мова і літаратура
|
06.12.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфемная будова слова і словаўтварэнне
|
|
15
|
Беларуская мова і літаратура
|
13.12.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Марфемная будова слова і словаўтварэнне
|
|
16
|
Беларуская мова і літаратура
|
20.12.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Фразеалогія
|
|
17
|
Беларуская мова і літаратура
|
27.12.2023
14.25
|
ДУА “Сярэдняя школа №4
г. Касцюковічы”,
кабінет 319
|
Сучасная беларуская лексіка паводле паходжання. Актыўная і пасіўная лексіка
|
--------------------------------------------------------------------------------------------
Праграма па падрыхтоўцы да ўдзелу ў рэспубліканскай алімпіядзе ўдзельнікаў
раённага рэсурснага цэнтра па вучэбных прадметах
“Беларуская мова” і “Беларуская літаратура”
ГЛАВА 1
АГУЛЬНЫЯ ПАЛАЖЭННІ
1 Вучэбная праграма прызначана для IX класа ўстаноў адукацыі, якія рэалізуюцьадукацыйныя праграмы агульнай сярэдняй адукацыі.
2 Мэта – падрыхтоўка вучняў да ўдзелу ў рэспубліканскай алімпіядзе па вучэбных прадметах«Беларуская мова» і «Беларуская літаратура».
3 Задачы:
паглыбіць і сістэматызаваць веды вучняў па ўсіх раздзелах мовазнаўства (фанетыцы, арфаэпіі,
арфаграфіі, лексікалогіі, фразеалогіі, словаўтварэнні, марфалогіі, сінтаксісе, стылістыцы);
развіваць моўную кампетэнцыю вучняў;
удасканальваць уменні і навыкі выканання нестандартных заданняў;
развіваць аналітычныя ўменні;
актывізаваць лінгвістычную цікаўнасць, творчую мэтанакіраванасць, самастойнасць прывыкананні заданняў;
развіваць пазнавальную актыўнасць і інтэлектуальныя здольнасці вучняў;
сістэматызаваць і абагульніць веды вучняў па стылістыцы, культуры маўлення, гісторыі і
тэорыі літаратуры, удасканаліць агульнавучэбныя ўменні і навыкі працы з літаратурным
матэрыялам, развіваць спецыфічна творчыя здольнасці вучняў па стварэнні ўласнага творчагапрадукту;
удасканаленне ўменняў і навыкаў аналізу мастацкага тэксту; узбагачэнне тэарэтыка-літаратурнага тэзаўруса.
4 Вучні, якія засвоілі змест вучэбнай праграмы, павінны:
4.1. ведаць:
асноўныя тэрміны і паняцці ўсіх раздзелаў мовазнаўства;
этапы развіцця беларускай мовы, дзейнасць вядомых беларускіх лінгвістаў;
класіфікацыю гукаў, фанетычныя законы беларускай мовы, асаблівасці вымаўлення гукаўі спалучэнняў гукаў: прынцыпы і асаблівасці беларускай графікі;
прынцыпы беларускага правапісу, змены і ўдакладненні некаторыхправапісных нормаўсучаснай беларускай мовы;
шляхі размежавання амонімаў і мнагазначных слоў;
класіфікацыю слоўнікаў, лінгвістычныя слоўнікі і даведнікі;
функцыянальныя стылі беларускай мовы; літаратурныя нормы; спосабы словаўтварэння;
класіфікацыю часцін мовы, марфалагічныя прыметы пэўнай часціны мовы, сэнсавую і
сінтаксічную ролю ў словазлучэнні, сказе, пераходныя з‘явы ў межах часцін мовы;
сінтаксічныя адзінкі і іх тыпы, сродкі сувязі частак сказа, сродкі і віды сувязі сказаў утэксце;
сістэму правілаў беларускай пунктуацыі, функцыі знакаў прыпынку;
тэарэтыка-літаратурныя паняцці, неабходныя для аналізу мастацкіх твораў;
жанравыя асаблівасці творчых работ;
асаблівасці зместу і кампазіцыі, слоўнага афармлення водгуку;
спецыфікі літаратурнай творчасці;
4.2. умець:
выконваць заданні рознага ўзроўню цяжкасці, у тым ліку нестандартныя заданні;
выконваць усе віды моўных разбораў;
карыстацца слоўнікамі і даведнікамі;
складаць слоўнікавыя артыкулы;
выяўляць спецыфічныя рысы беларускай мовы ў параўнанні з рускай на розных моўных
узроўнях (фанетычным, арфаэпічным, лексічным, граматычным);
перакладаць з рускай мовы тэксты, словазлучэнні, мнагазначныя словы, устойлівыя
спалучэнні, захоўваючы спецыфіку беларускіх варыянтаў;Пераклад як від алімпіяднага задання. Асаблівасці перакладу тэкстаў з рускай мовы набеларускую мову.
Практыкум. Пераклад тэкстаў з рускай мовы на беларускую мову.
Стылістыка
Функцыянальныя стылі беларускай мовы. Стылістычная афарбоўка слова. Публіцыстычны імастацкі стылі тэксту як адзінкі стылю. Стылістычныя магчымасці лексікі і фразеалогіі.
Гісторыя і тэорыя літаратуры
Дзяленне літаратуры на роды. Эпас як род літаратуры. Партрэт. Пейзаж. Лірыка як родлітаратуры. Лірычны герой. Драма як род літаратуры. Маналог. Дыялог. Жанр літаратурнага твора.
Эпічныя, лірычныя і драматычныя жанры. Літаратурныя паняцці.
Выяўленчыя сродкі мастацкай выразнасці. Стыль пісьменніка.
Вершаскладанне. Форма і змест. Рытм і рыфма. Віды стопаў і памераў у вершах. Падтэкст упаэтычных творах. Свабодны верш.
Літаратурныя алімпіядныя заданні
Сучасная беларуская літаратура: імёны, тэматыка, праблематыка.
Паэты (пісьменнікі) – юбіляры.
Асаблівасці выканання алімпіядных заданняў па літаратуры.
Фанетыка і арфаэпія. Графіка і арфаграфія
Фанетычныя законы беларускай мовы. Асаблівасці вымаўлення галосных і зычных убеларускай мове. Фанетычная транскрыпцыя.
Правілы беларускага літаратурнага вымаўлення. Прычыны адхіленняў ад арфаэпічнай нормы:
уплыў дыялектных асаблівасцей, уплыў двухмоўя, уплыў правапісу.
Графіка і алфавіт. Арфаграфічныя нормы. Прынцыпы беларускага правапісу.
Лексікалогія. Фразеалогія
Лексічнае значэнне слова. Лексічныя нормы беларускай мовы. Сучасная беларуская лексіка
паводле паходжання. Актыўная і пасіўная лексіка. Прамое і пераноснае значэнне слова.
Размежаванне паронімаў, мнагазначнасці і аманіміі. Вызначэнне сінонімаў. Выкарыстанне сінонімаўяк сродку сувязі сказаў у тэксце. Антанімія.
Асновы лексікаграфіі: асаблівасці артыкулаў у арфаграфічных, арфаэпічных і
тлумачальных слоўніках, слоўніку сінонімаў, антонімаў, паронімаў.
Марфемная будова слова і словаўтварэнне
Асноўныя патрабаванні да вызначэння саставу слова. Адзінства лексічнага і гукавогавыражэння марфем. Чаргаванні галосных і зычных у каранях слова.
Асноўныя спосабы словаўтварэння. Формаўтварэнне і словаўтварэнне. Словаўваральны імарфемны аналіз слоў. Праца са слоўнікамі.
Марфалогія і арфаграфія
Марфалогія як раздзел граматыкі. Сувязь марфалогіі з іншымі раздзеламі граматыкі.
Граматычнае значэнне слова. Суадноснасць лексічнага і граматычнага значэнняў у часцін мовы.
Сістэма часцін мовы беларускай мовы.
Вызначаць стылі, тыпы, жанры тэкстаў, асноўныя стылявыя рысы;
выяўляць стылістычныя памылкі і прадухіляць іх у сваім маўленні;
вызначаць і аналізаваць характэрныя граматычныя асаблівасці часцін мовы;
выкарыстоўваць тэкстаўтваральныя і вобразна-выяўленчыя сродкі марфалагічнагаўзроўню ў аўтарскіх тэкстах розных тыпаў, стыляў, жанраў; захоўваць граматычныянормы пры пабудове словазлучэнняў і сказаў;
размяжоўваць сказы па мэце выказвання, мадальнасці, структуры, саставе, ускладненасці;
выяўляць аўтарскую пазіцыю ў творы;
разумець падтэкст мастацкага твора;
аргументаваць уласныя ацэнкі герояў, падзей, твораў;
лагічна, змястоўна, пераканальна, творча выказвацца па пэўнай тэме ў пісьмовай форме;
аналізаваць мастацкія тэксты розных жанраў.
ГЛАВА 2
ЗМЕСТ ВУЧЭБНАГА МАТЭРЫЯЛУ
Работа над водгукам
Водгук як від творчай работы, абумоўлены тэкстам для водгуку. Жанравыя асаблівасці водгуку.
Крытэрыі ацэнкі водгуку.
Асаблівасці кампазіцыі водгуку. Уступ – асноўная частка – заключэнне. Узаемазалежнасцьструктурных частак творчай работы. Суадносіны ўступу і заключэння, іх сэнсавая сувязь. Алгарытмработы над водгукам. Карта ўспрымання мастацкага твора.
Практыкум. Напісанне водгуку на самастойна выбраны твор. Развіццё ўмення абгрунтоўвацьвыбар мастацкага твора. Удасканаленне ўмення суадносіць змест і аб’ём водгуку, яго структурныя
Выяўленне асноўнай тэматыкі і праблематыкі твора: правільнае разуменне тэмы і праблемытвора. Аўтарская пазіцыя ў творы: дакладнасць вызначэння і абгрунтаванне аўтарскай пазіцыі.
Зместавае напаўненне водгуку і дакладная інтэрпрэтацыя тэксту. Суданосіны асабістыхуражанняў і літаратуразнаўчага аналізу ў водгуку. Прызначэнне і роля цытат.
Практыкум.
Напісанне водгуку на лірычны твор. Удасканаленне ўмення суадносіць літаратуразнаўчы аналіз і асабістыя ўражанні ў водгуку. Выпрацоўка ўмення суадносіць змест і аб’ём водгуку.
Абгрунтаванне прачытанага: дакладнае і вычарпальнае абгрунтаванне ўласнага прачытаннятвора; наяўнасць чытацкага вопыту (звесткі пра аўтара, паралелі з іншымі творамі, спасылкі наіншых аўтараў, уласныя паэтычныя радкі, цытаты і інш.). Вызначэнне ролі сюжэту, кампазіцыі,вобразных сродкаў і іх інтэрпрэтацыя.
Практыкум. Аналіз лірычных твораў сучасных аўтараў.
Моўнае і кампазіцыйнае афармленне водгуку: прадуманасць кампазіцыі, багацце,разнастайнасць моўных сродкаў, дакладнасць словаўжывання.
Творчы характар работы: арыгінальнасць, дакладнасць, навуковы кругагляд, наяўнасць цікавайформы і яе поўная рэалізацыя.
Узаемаправерка і аналіз падрыхтаваных тэкстаў водгукаў згодна дадзеным крытэрыям.
Праца з тэкстам
Тэкст як адзінка мовы і маўлення і як сэнсава-граматычнае адзінства. Будова тэксту. Тэма іасноўная думка тэксту. Падтэмы і мікратэмы, ключавыя (апорныя) словы ў падтэмах тэксту. Сувязьсказаў у тэксце. Загаловак. Шматаспектны аналіз твора
Іменныя часціны мовы. Адметнасці катэгорыі ліку і роду ў беларускай мове. Правапісканчаткаў назоўнікаў. Тыповыя памылкі пры ўжыванні ступеней параўнання прыметнікаў. Правапіссуфіксаў іменных часцін мовы. Правапіс складаных слоў. Ужыванне і правапіс лічэбнікаў.
Адметнасці ўжывання некаторых займеннікаў. Дзеяслоў. Дзеепрыметнік. Дзеепрыслоўе. Прыслоўе.
Тыповыя памылкі пры ўтварэнні часавых формаў дзеяслова. Недакладнасці ва ўжыванні і ўтварэннідзеепрыметнікаў. Ужыванне дзеепрыслоўяў. Складаныя напісанні прыслоўяў. Марфалагічны разбор іменных часцін мовы.
Службовыя часціны мовы. Граматычныя асаблівасці прыназоўніка, злучніка, часціцы.
Выклічнікі і гукапераймальныя словы. Правапіс часціц не, ні з рознымі часцінамі мовы.
Размежаванні часціц не, ні ў кантэксце.
Практыкум. Рашэнне алімпіядных заданняў.
Сінтаксіс і пунктуацыя
Асаблівасці дапасавання і кіравання ў беларускай мове.
Тыпы простых сказаў. Каардынацыя дзейніка і выказніка. Цяжкія выпадкі пастаноўкіпрацяжніка паміж дзейнікам і выказнікам.
Простыя сказы ўскладненай будовы. Знакі прыпынку пры аднародных членах сказа. Знакіпрыпынку пры адасобленых членах сказа. Пунктуацыйныя памылкі ў сказах з параўнальныміканструкцыямі. Знакі прыпынку ў сказах са звароткамі. Адасабленне пабочных і ўстаўных канструкцый. Сінтаксічны разбор простых сказаў.
Афармленне простай мовы. Афармленне дыялога на пісьме. Правілы афармлення цытат напісьме.
Практыкум. Выкананне алімпіядных заданняў.
закрыть
--------------------------------------------------------------------------------------------------------